Κάθε περίοδος της ζωής μας συνδέεται με τα ήθη και έθιμα του τόπου μας. Από την εγκυμοσύνη, όπου με ένα μαχαίρι και ένα ψαλίδι προέβλεπαν το φύλο του μωρού, ως το μνημόσυνο με τα κόλλυβα, η ελληνική παράδοση μας βοήθησε να διατηρήσουμε τη διαφορετικότητά μας ως έθνος και λαός. Συχνά τα έθιμά μας συνδέονται με την Ορθοδοξία ενώ πολλά έχουν και διατροφικό περιεχόμενο.

Το Τριώδιο παίρνει το όνομά του από το ομώνυμο εκκλησιαστικό βιβλίο και διαρκεί από την Κυριακή του Τελώνη και Φαρισαίου (αρχή της Απόκριας) μέχρι το Μεγάλο Σάββατο. Καθ’ όλη τη διάρκεια του Τριωδίου, οι Έλληνες ακολουθούν συγκεκριμένες διατροφικές πρακτικές, η πλειοψηφία των οποίων πηγάζει από τη θρησκεία.

Απόκριες

Οι Απόκριες ξεκινούν την Κυριακή του Τελώνη και Φαρισαίου και διαρκούν τρεις βδομάδες. Στη διάρκεια των Αποκριών (από - κρέας) καταναλώνονται όλες οι ζωικές τροφές που υπάρχουν στο σπίτι. Οι Απόκριες ονομάζονται και καρναβάλι, όρος προερχόμενος από τη λατινική λέξη carnelevarium που σημαίνει απομάκρυνση του κρέατος. Τις δύο πρώτες εβδομάδες των Αποκριών καταναλώνεται κρέας. Η δεύτερη εβδομάδα συνήθως αποκαλείται κρεατινή και η Πέμπτη αυτή της εβδομάδας ονομάζεται Τσικνοπέμπτη, με χαρακτηριστικό το τσίκνισμα του κρέατος στα κάρβουνα. Την τελευταία εβδομάδα των Αποκριών, καταναλώνουμε μόνο γαλακτοκομικά προϊόντα, αυγά, ψάρι, θαλασσινά και λαδερά φαγητά.

Η περίοδος των Αποκριών με την αφθονία τροφής βοηθά τους πιστούς να προετοιμαστούν σταδιακά για τη νηστεία της Μεγάλης Σαρακοστής.

Κάποιοι τονίζουν ταυτόχρονα και την οικολογική σημασία των διατροφικών μας συνηθειών κατά το Τριώδιο (όπως ίσχυε βέβαια πριν η βιομηχανία τροφίμων αναπτυχθεί!). Τον Ιανουάριο, που συνήθως γεννούν τα αιγοπρόβατα, υπάρχουν χιόνια και τα ζώα δε μπορούν να βοσκήσουν. Έτσι οι κτηνοτρόφοι, μειώνουν αναγκαστικά τον αριθμό τους, παρέχοντας στην αγορά μεγάλες ποσότητες κρέατος. Το κρέας αυτό καταναλώνεται τις Απόκριες. Αργότερα τα φυτά αρχίζουν να αυξάνονται και τα αιγοπρόβατα βόσκουν. Αυτό είναι το διάστημα της Σαρακοστής όπου τρώμε χορταρικά και όχι κρέας, επιτρέποντας έτσι στα ζώα να αυξήσουν το βάρος τους. Σταδιακά όσο ο καιρός ζεσταίνει, τα φυτά αρχίζουν να ξεραίνονται και πάλι η τροφή για βόσκηση ελαττώνεται άρα πρέπει να μειωθεί και ο αριθμός των αιγοπροβάτων, οπότε και καταναλώνουμε κρέας το Πάσχα. Επίσης, η κατανάλωση κόκκινων αυγών συμπίπτει με την περίοδο που οι κότες γεννούν πολλά αυγά.

Σαρακοστή

Η νηστεία της Σαρακοστής ξεκινά την Καθαρά Δευτέρα, όπου οι πιστοί «καθαρίζονται» σωματικά και πνευματικά. Οι Χριστιανοί παλαιότερα συνήθιζαν να καταναλώνουν καθ’ όλη τη διάρκεια της Σαρακοστής ψωμί που δεν έχει ζυμωθεί πλήρως, φτιαγμένο χωρίς αυγά, λίπη ή γάλα. Σήμερα, καταναλώνουμε ένα τέτοιο ψωμί, τη λαγάνα, μόνο την πρώτη μέρα της Σαρακοστής. Η λαγάνα παραπέμπει επίσης στα «άζυμα» της Καινής Διαθήκης. Τα υπόλοιπα εδέσματα της Καθαρά Δευτέρας είναι τα νηστήσιμα τρόφιμα που καταναλώνονται όλη τη Σαρακοστή, όπως όσπρια, θαλασσινά, ελιές, λαχανικά.

Η Μεγάλη Σαρακοστή διαρκεί 48 ημέρες και μνημονεύει την παραμονή και νηστεία του Χριστού στην έρημο. Σύμφωνα με την Εκκλησία, το διάστημα αυτό δεν καταναλώνεται καθόλου κρέας, ψάρι, αυγά και γαλακτοκομικά προϊόντα ενώ λάδι και οίνος (δηλαδή οινοπνευματώδη ποτά) καταναλώνονται μόνο το Σάββατο και την Κυριακή. Στις 25 Μαρτίου, όπου γιορτάζουμε τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, και την Κυριακή των Βαΐων (Κυριακή πριν το Πάσχα) καταλύεται ψάρι. Την Πέμπτη του Μεγάλου Κανόνος (Πέμπτη πριν από τη Μεγάλη Εβδομάδα) τρώγεται λάδι και οινοπνευματώδη ποτά ενώ τη Μεγάλη Πέμπτη μόνο οινοπνευματώδη, όχι λάδι. Το Μεγάλο Σάββατο είναι το μόνο Σάββατο του έτους που δεν καταλύεται λάδι και κρασί.

Ο συμβολισμός της νηστείας είναι υψίστης σημασίας για τον Χριστιανό, ο οποίος μέσω αυτής της σωματικής και πνευματικής άσκησης δυναμώνει τη θέληση και την πίστη του. Η νηστεία από συγκεκριμένα είδη τροφίμων ουσιαστικά συμβολίζει την εγκράτεια, την αποχή από κάθε αμαρτία και τον εξαγνισμό της ανθρώπινης ψυχής.

Ένα άλλο έθιμο είναι το βάψιμο των κόκκινων αυγών τη Μεγάλη Πέμπτη. Το κόκκινο χρώμα συμβολίζει το αίμα του Χριστού που εκείνη τη μέρα σταυρώνεται ενώ τα ίδια τα αυγά συμβολίζουν τον τάφο Του. Μετά την Αναστάσιμη Ακολουθία το Μεγάλο Σάββατο σπάμε τα κόκκινα αυγά, συμβολίζοντας το άνοιγμα του τάφου του Χριστού.

Σε κάποιες περιοχές της Ελλάδας τη Μεγάλη Πέμπτη πίνουν ξύδι, όπως ήπιε και ο Ιησούς ενώ τη Μεγάλη Παρασκευή τρώμε σούπα από φακές με πολύ ξύδι. Οι φακές συμβολίζουν τα δάκρυα της Θεοτόκου ενώ το ξύδι το μαρτύριο του Χριστού στο Σταυρό.

Πάσχα

Οι πιστοί γιορτάζουν την Ανάσταση με το πλούσιο δείπνο του Μεγάλου Σαββάτου που περιλαμβάνει μαγειρίτσα, δηλαδή σούπα από τα εντόσθια του αρνιού. Την Κυριακή του Πάσχα οι πιστοί σουβλίζουν αρνί, δίνοντας τέλος στη λιτότητα και το θρήνο της Σαρακοστής. Το Πάσχα καταναλώνεται και ειδικό ψωμί, το τσουρέκι που παρασκευάζεται με γάλα, αυγό και βούτυρο. Ακολουθεί η Διακαινήσιμος Εβδομάδα, όπου επιτρέπεται η κατάλυση των πάντων ακόμα και Τετάρτη και Παρασκευή, συμβολίζοντας με αυτό τον τρόπο τη χαρά και τη γιορτή των Χριστιανών.